Κραυγή αγωνίας για την Ελλάδα της Γνώσης

Επτά επείγουσες μεταρρυθμίσεις στον τομέα της έρευνας προτείνουν 22 κορυφαίοι ακαδημαϊκοί δάσκαλοι

 

Την ίδια ώρα που οι μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις συνεκτιμώντας το ποιοτικό έλλειμμα που έχουν σε σύγκριση με τις ΗΠΑ στον τομέα της έρευνας, αναζητούν τρόπο για να περιορίσουν τη «διαρροή εγκεφάλων» προς τα ισχυρά επιστημονικά κέντρα, στην Ελλάδα τα πράγματα ακόμα λιμνάζουν. Μόνο στις ΗΠΑ, οι Ελληνες καθηγητές πανεπιστημίου ξεπερνούν τους 3.000, ενώ πάνω από 15.000 Ελληνες διαπρέπουν σε πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα χωρών της Ευρωπαϊκής ~Ενωσης.

 

Πού βρίσκεται σήμερα η έρευνα στη χώρα μας; Γιατί χιλιάδες νέοι, λαμπρά μυαλά με κέφι για δουλειά, αναζητούν καλύτερη τύχη στο εξωτερικό «αρνούμενοι» να επιστρέψουν; Μήπως γιατί εδώ δεν μπορούν να έχουν ούτε τα στοιχειώδη μέσα; Μήπως γιατί η χρηματοδότηση για το επιστημονικό έργο τους είναι ασήμαντη; Μήπως φταίει ότι για να μπορέσουν να επιτύχουν τον στόχο τους πρέπει να συγκρουσθούν με τους μανδαρίνους της δημόσιας διοίκησης και να συνδιαλλαγούν με τυπολάτρες γραφειοκράτες; Μήπως έχουν απαυδήσει να βλέπουν φοιτητές να κάνουν κατάληψη και να μην τους αφήνουν να πάνε στο γραφείο τους, σε μια τριτοβάθμια εκπαίδευση που τρεκλίζει από την αποφασιστικότητα των ολίγων; Τα παραπάνω είναι μερικοί από τους λόγους. Την ανάγκη για λήψη άμεσων μέτρων για την αναβάθμιση της έρευνας στη χώρα μας, την αναζωογόνηση του έμψυχου δυναμικού, ζητούν με αγωνιώδη παρέμβασή τους 22 επιφανείς πανεπιστημιακοί με σημαντικές περγαμηνές και λαμπρό έργο διεθνώς. «Για την Ελλάδα δεν υπάρχει μέλλον χωρίς έρευνα» αναφέρουν, τονίζοντας ότι στην Ελλάδα η επιστημονική έρευνα παραμένει στο περιθώριο και ο ρόλος της είναι υποτονικός διότι, μεταξύ άλλων, οι πολίτες αλλά και η ηγεσία δεν έχουν συνειδητοποιήσει τη ζωτική ανάγκη για βασική και εφαρμοσμένη έρευνα, ιδίως στη σημερινή κοινωνία της γνώσης και του ανταγωνισμού. Μιλάμε για το μέλλον το δικό μας και των παιδιών μας δηλαδή.

 

«...Παρά τις αντιξοότητες, έρευνα υψηλού επιπέδου διεξάγεται στην Ελλάδα σε πολλά γνωστικά αντικείμενα. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν οι βάσεις για ένα ποιοτικό άλμα που θα φέρει τη χώρα στο προσκήνιο των επιστημονικών και τεχνολογικών εξελίξεων. Προς αυτήν την κατεύθυνση είναι απαραίτητο και επείγον να ικανοποιηθούν ορισμένες βασικές προϋποθέσεις, σημαντικότερες των οποίων είναι οι εξής:

 

1. Υπηρεσιακός υφυπουργός

 

Κοινωνική και πολιτική συναίνεση, για την εθνική σπουδαιότητα της έρευνας και για ένα μακροχρόνιο πλαίσιο οργάνωσης, συντονισμού και εποπτείας της, το οποίο βέβαια πρέπει να αφήνει μεγάλα περιθώρια πρωτοβουλιών στους ερευνητές. Ενδεχομένως θα συνέβαλλε στη διαμόρφωση της απαραίτητης αυτής συναίνεσης η δημιουργία μιας θέσης υπηρεσιακού υφυπουργού παρά τω πρωθυπουργώ με μακρά θητεία και ουσιαστικές αρμοδιότητες, στην οποία θα διορίζονται ερευνητές με κύρος, προσήλωση στην ποιότητα και επιτυχή διοικητική εμπειρία.

 

2. Ερευνητικό δυναμικό

 

Το σημαντικότερο επιστημονικό κεφάλαιο της Ελλάδας είναι η ύπαρξη μεγάλου αριθμού εξαίρετων Ελλήνων επιστημόνων, οι οποίοι εργάζονται στο εξωτερικό αλλά και στην Ελλάδα. Για τους επιστήμονες της Ελλάδος απαιτείται να θεσπιστούν συγκεκριμένα μέτρα που θα αναγνωρίζουν και θα ανταμείβουν το έργο τους, όπως:

 

Αξιοπρεπείς αμοιβές αντίστοιχες με εκείνες των ξένων πανεπιστημίων, ενιαία διαδικασία εκλογής και προαγωγής και, συνακόλουθα, ισότιμη μισθολογική μεταχείριση των ερευνητών στα Ερευνητικά Κέντρα (ΕρΚ) με τα αντίστοιχα μέλη ΔΕΠ των Πανεπιστημίων, δυνατότητα των πανεπιστημιακών τμημάτων να απονέμουν σε ερευνητές ΕρΚ τον τίτλο του Συνεργαζόμενου Μέλους ΔΕΠ και τα αντίστοιχα ακαδημαϊκά προνόμια, απονομή βραβείων Ερευνητικής και Πανεπιστημιακής Εκπαιδευτικής Αριστείας, απονομή του τίτλου του Διακεκριμένου Καθηγητού ή Ερευνητού (με μεγαλύτερο μισθό) έπειτα από αξιολόγηση από διεθνή επιτροπή.(...)

 

3. Χρηματοδότηση

 

Η κρατική χρηματοδότηση, χωρίς την οποία δεν υπάρχει έρευνα, πρέπει να είναι επαρκής, προβλέψιμη, να αμείβει την αποδοτικότητα, να εστιάζεται εκεί όπου υπάρχει ποιότητα και να έχει σταθερούς κανόνες και σαφείς διαδικασίες (για παράδειγμα, οι προκηρύξεις ανταγωνιστικών προγραμμάτων να γίνονται ανελλιπώς και σε τακτά χρονικά διαστήματα). (...)

 

4. Ομαλή λειτουργία ΑΕΙ

 

Η διαστρέβλωση και εκμετάλλευση της έννοιας του ακαδημαϊκού ασύλου πρέπει να αντιμετωπισθεί με αποφασιστικότητα (...).

 

Η παραβίαση της ομαλής λειτουργίας των ερευνητικών φορέων, η οποία κορυφώνεται με τις καταλήψεις στα Πανεπιστήμια, δεν έχει θέση σε μια δημοκρατία και θα πρέπει να αποδοκιμάζεται απερίφραστα απ' όλες τις πολιτικές δυνάμεις, ώστε να εκλείψει οριστικά.

 

5. Αξιολόγηση

 

Αυτή αποτελεί μια «εκ των ων ουκ άνευ» προϋπόθεση για την ποιοτική αναβάθμιση της έρευνας.

 

Απαιτείται, κατά το πρότυπο της διεθνούς πρακτικής, άμεση και ουσιαστική συγκριτική αξιολόγηση ομοειδών τμημάτων Πανεπιστημίων και Ινστιτούτων ΕρΚ, με ευρεία δημοσιοποίηση των πορισμάτων και συγκέντρωση πόρων εκεί όπου διαπιστώνεται έργο υψηλής ποιότητας. Αλλες, μικρότερες μονάδες -όπως κλινικές και εργαστήρια- θα πρέπει επίσης να αξιολογούνται και να αμείβονται ανάλογα με την αποδοτικότητά τους και την ποιότητά τους.

 

Η διαδικασία εκλογής, προαγωγής και περιοδικής αξιολόγησης όλων των ερευνητών σε Πανεπιστήμια και ΕρΚ θα πρέπει να θεσμοθετηθεί στον εσωτερικό κανονισμό και να ακολουθεί την πρακτική και τα κριτήρια των κορυφαίων διεθνώς Πανεπιστημίων(...).

 

6. Αυτοτέλεια

 

Είναι απαραίτητο να απλοποιηθεί δραστικά η σχετική νομοθεσία, ιδίως αυτή που αφορά τη λειτουργία των Πανεπιστημίων, με στόχο την αυτοδιοίκηση και τη μείωση της γραφειοκρατίας. Απαιτείται η άμεση μεταφορά ακαδημαϊκών, διοικητικών και οικονομικών αρμοδιοτήτων από το ΥπΕΠΘ στα Πανεπιστήμια, με εκσυγχρονισμό και απλοποίηση του απαραίτητου οικονομικού ελέγχου. Η φοιτητική συμμετοχή στη διοίκηση των Πανεπιστημίων πρέπει να εξισωθεί με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

 

7. Νέοι επιστήμονες

 

Απαιτείται συντονισμένη προσπάθεια από καταξιωμένους επιστήμονες, την πολιτεία και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, ώστε να περάσει στη νέα γενιά το μήνυμα ότι ο δρόμος της επιστημονικής έρευνας, με τον οποίο συνδέονται ενδογενώς η αξιοκρατία, η ανιδιοτέλεια και η συνεχής αναζήτηση της αλήθειας, αποτελεί πρότυπο δημιουργικής ζωής. Για να παραμείνουν δε στον δρόμο αυτό όσοι νέοι επιστήμονες έχουν την επιθυμία και το απαραίτητο ταλέντο, πρέπει να ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα, όπως:

 

Δημιουργία του θεσμού του Μεταδιδακτορικού Εταίρου και χορήγηση σχετικών υποτροφιών, παροχή ειδικών ερευνητικών χορηγιών, με βάση την επιστημονική αριστεία, που θα απευθύνονται μόνο σε νέους ερευνητές, μείωση διοικητικών και διδακτικών καθηκόντων για πρωτοδιοριζόμενα νέα μέλη ΔΕΠ.

 

Πιστεύουμε ότι οι παραπάνω θέσεις, η ορθότητα των οποίων είναι σε μεγάλο βαθμό προφανής, υποστηρίζονται από τη συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων ερευνητών. Η υλοποίηση των προτεινόμενων αλλαγών είναι εξαιρετικά επείγουσα. Αν δεν υλοποιηθούν ταχύτατα, το κόστος για τη χώρα θα είναι τεράστιο, και μάλλον δεν θα έχει πλέον νόημα ενδεχόμενη καθυστερημένη εφαρμογή τους».

---

Οι πανεπιστημιακοί που συνέταξαν την επιστολή

 

Αγγελίδης Σωκράτης

, πρώην καθηγητής ΕΜΠ, ιδιοκτήτης Γραφείου Μελέτης και Επίβλεψης Μεγάλων Τεχνικών Εργων.

 

Γραμματικάκης Γιώργος

, ομότιμος καθηγητής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και πρώην πρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης.

 

Δαφέρμος Μιχάλης

, Reader στο Τμήμα Θεωρητικών Μαθηματικών και Μαθηματικής Στατιστικής του Πανεπιστημίου του Cambridge.

 

Δημόπουλος Σάββας

, καθηγητής Θεωρητικής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Stanford, μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών.

 

Ηλιόπουλος Γιάννης

, θεωρητικός φυσικός, ομότιμος διευθυντής Ερευνών, ‚cole Normale Sup�riere (Παρίσι), μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας Επιστημών και αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.

 

Καφάτος Φώτης

, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ερευνας, καθηγητής και διατελέσας καθηγητής των Πανεπιστημίων Harvard, Αθηνών, Κρήτης και Imperial College Λονδίνου. Πρώην γενικός διευθυντής του Ευρωπαϊκού Εργαστηρίου Μοριακής Βιολογίας, μέλος της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ, της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών, της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας και της Ποντιφικής Ακαδημίας.

 

Κόλλιας Γιώργος

, δρ Βιολoγίας, πρόεδρος και επιστημονικός διευθυντής του Ερευνητικού Κέντρου Βιοϊατρικών Επιστημών «Αλέξανδρος Φλέμιγκ».

 

Κεχρής Αλέκος

, καθηγητής Μαθηματικών στο California Institute of Technology.

 

Μελάς Αντώνης

, καθηγητής Μαθηματικών στο Μαθηματικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών.

 

Μοσχοβάκης Γιάννης

, καθηγητής Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας - Λος Αντζελες (UCLA), ομότιμος καθηγητής Μαθηματικών του Πανεπιστημίου Αθηνών και αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.

 

Μουτσόπουλος Χαράλαμπος Μ.

, καθηγητής Παθολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.

 

Μπούρας Νίκανδρος

, καθηγητής Ψυχιατρικής στο King's College του Πανεπιστημίου του Λονδίνου.

 

Νανόπουλος Δημήτρης

, ακαδημαϊκός, «διακεκριμένος καθηγητής» Θεωρητικής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Texas A&M, επικεφαλής του Houston Advanced Research Center Astroparticle Physics Group και πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Ερευνας και Τεχνολογίας (ΕΣΕΤ).

 

Οικονόμου Λευτέρης

, ομότιμος καθηγητής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, συνεργαζόμενος ερευνητής στο Ιδρυμα Τεχνολογίας και Ερευνας (ΙΤΕ).

 

Ουζούνογλου Νικόλαος

, καθηγητής στο Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών του ΕΜΠ.

 

Παπαδημητρίου Χρήστος

, καθηγητής Πληροφορικής στην τιμητική έδρα C. Lester Hogan, Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Berkeley, μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών, της Εθνικής Ακαδημίας των Μηχανικών των ΗΠΑ, καθώς και της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας.

 

Παπάζογλου Βασίλης

, καθηγητής στη Σχολή Μηχανολόγων Μηχανικών του ΕΜΠ, μέλος της ανεξάρτητης διοικητικής αρχής «Διασφάλισης Ποιότητας Ανώτατης Εκπαίδευσης» (ΑΔΙΠ).

 

Παπαθεοδώρου Γιώργος Ν.

, δρ Χημείας, «διακεκριμένο μέλος» του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Ερευνας (ΙΤΕ), διατελέσας καθηγητής του Πανεπιστημίου Πατρών και Ερευνητής του Argonne National Laboratory.

 

Στεφανής Κωνσταντίνος

, ομότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών, ακαδημαϊκός, διευθυντής του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής (ΕΠΙΨΥ), αντιπρόεδρος του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών (ΙΙΒΕΑΑ), πρώην πρόεδρος της Παγκόσμιας Ψυχιατρικής Εταιρείας (WPA), πρώην υπουργός Υγείας.

 

Τσίχλης Φίλιππος

, καθηγητής Αιματολογίας και Ογκολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Tufts, διευθυντής του Κέντρου Μοριακής Ογκολογίας και του Αντικαρκινικού Κέντρου του Πανεπιστημίου Tufts, Βοστόνη, Μασαχουσέτη.

 

Φωκάς Αθανάσιος

, ακαδημαϊκός, καθηγητής Μαθηματικών στο Τμήμα Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Θεωρητικής Φυσικής του Πανεπιστημίου του Cambridge.

 

Χριστοδούλου Δημήτρης

, καθηγητής Μαθηματικών και Φυσικής στο Ομοσπονδιακό Πολυτεχνείο της Ζυρίχης (ΕΤΗ), μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών και της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών.

 

  

(από την Καθημερινή στις 6 Ιουλίου 2008)